Οι πέντε ομόκεντροι κύκλοι και η ερμηνεία τους
«Βάζει τη γης, βάζει τη θάλασσα, βάζει τα ουράνια απάνω, βάζει τον ήλιο τον ακούραστο, τ’ ολόγιομο φεγγάρι, κι’ όλα τ’ αστέρια, ως στεφανώνουνε τον ουρανό…» Με...
αυτά τα λόγια περιγράφει σε μερικούς από τους 134 στίχους του στην Ηλιάδα ο Όμηρος την μυθική ασπίδα του Αχιλλέα. Μια ασπίδα έργο τέχνης που έχει συζητηθεί και αναλυθεί όσο λίγα αντικείμενα της αρχαίας ιστορίας. Και ποιος άλλος θα μπορούσε να είχε φτιάξει αυτή την ασπίδα αν όχι ο Ήφαιστος; Και δεν είναι λίγοι βέβαια εκείνοι οι οποίοι έχουν υποστηρίξει ότι ο Όμηρος δεν περιέγραφε στους στίχους του στην Ηλιάδα μια πραγματική ασπίδα αλλά επρόκειτο για επινοήματά του που ένωσε με αριστοτεχνικό τρόπο. Το σίγουρο είναι ότι η μυθική ασπίδα του Αχιλλέα δεν μπορεί παρά να κρύβει μεγάλους και μικρότερους συμβολισμούς.
Αχιλλέας, ο ξακουστός της Θεσσαλίας
Ο Αχιλλέας αποτέλεσε έναν από τους πιο ξακουστούς και γενναίους ήρωες της αρχαιότητας και της μυθολογίας ο οποίος ξεχώρισε με τη συμμετοχή του στην Τρωική εκστρατεία. Γεννημένος στη σημερινή Φθιώτιδα (Φθία στην αρχαιότητα) ήταν γιος της Θέτιδος -θεά της θάλασσας- και του βασιλιά Πηλέα. Και ως γιος θεάς δεν μπορούσε παρά η μητέρα του να θέλει και τον ίδιο αθάνατο. Για να το επιτύχει αυτό λέει ο μύθος ότι κάθε μέρα η μητέρα του, κρυφά από τον Πηλέα, τον άλειφε με αμβροσία και τη νύχτα τον κρατούσε πάνω από τη φωτιά κρατώντας τον από τη φτέρνα.
Όταν κατάλαβε, όμως, ο Πηλέας τι συμβαίνει δεν άφησε την Θέτιδα να ολοκληρώσει και να βάλει στη φωτιά και τη φτέρνα του μωρού. Γι’ αυτό και εκείνο το σημείο του ήταν το μοναδικό τρωτό επάνω στο σώμα του. Δημιουργήθηκε, δηλαδή η γνωστή Αχίλλειος πτέρνα. Αφού δεν κατάφερε να κάνει πλήρως αθάνατο τον Αχιλλέα, η Θέτιδα αποφάσισε να επιστρέψει στα βάθη της θάλασσας. Από εκεί απ’ όπου είχε έρθει και εκεί όπου βρισκόταν το αιώνιο παλάτι του πατέρα της. Την ανατροφή του Αχιλλέα πλέον αναλάμβανε ο Κένταρος Χείρωνας στο Πήλιο με εντολή του Πηλέα. Εκεί ο μυθικός Αχιλλέας ανδρειώθηκε και έμαθε να χειρίζεται με τελειότητα τα όπλα αλλά και την τέχνη του κυνηγιού.
Πηγή φωτογραφίας: Dr.K.
Η θρυλική ασπίδα, η ιστορία της και ο Όμηρος
Στο έπος του Ομήρου, λοιπόν, στην Ηλιάδα ξεχωρίζει αυτό το αφιέρωμα στην ασπίδα του θρυλικού Αχιλλέα. Την ασπίδα λέει η ιστορία την παρήγγειλε η μητέρα του Αχιλλέα, Θέτιδα. Όλο τον εξοπλισμό του τον είχε δώσει ο Αχιλλέας στον Πάτροκλο για να πέσει στη μάχη αλλά ο τελευταίος σκοτώθηκε από τον Έκτορα. Έτσι αυτός πήρε σαν λάφυρα τα όπλα του. Ο Αχιλλέας, έτσι, χρειαζόταν νέα πανοπλοία και η μητέρα του, η Θέτιδα ζήτησε από το θεό Ήφαιστο να σφυρηλατήσει μια καινούργια. Έτσι και έκανε.
Δεν ήταν όμως μια απλή ασπίδα αλλά ένας ολόκληρος συμβολισμός. Τα μέταλλα που χρησιμοποίησε ο Ήφαιστος για να την φτιάξει ήταν ο χαλκός, ο κασσίτερος, το χρυσάφι και το ασήμι. Αυτό που την κάνει επίσης να ξεχωρίζει ήταν ο συμβολισμός της. Αποτελούταν ουσιαστικά από πέντε ζώνες καθεμιά από τις οποίες σχημάτιζε πέντε ομόκεντρους κύκλους. Σε αυτούς υπήρχαν πολλές περίτεχνες παραστάσεις με στοιχεία από όλο το σύμπαν.
Στον πρώτο κύκλο σχεδίασε όλα τα στοιχεία του σύμπατος. Στον δεύτερο κύκλο δύο πόλεις θνητών ανθρώπων, μια ειρηνική και μια εμπόλεμη. Στον τρίτο κύκλο μια περιγραφή της αγροτικής ζωής και στον τέταρτο τον ποιμενικό βίο. Ο πέμπτος και τελευταίος κύκλος περιλαμβάνει τον Ωκεανό ο οποίος αγκαλιάζει τη γη.
Οι αναλύσεις των ιστορικών, πάντως, αναφέρουν ότι η ασπίδα δεν είναι απλώς η περιγραφή ενός όπλου (και μάλιστα ειρηνικού) αλλά ένας ολόκληρος συμβολισμός. Σύμφωνα με τον Γερμανό συγγραφέα, Βόλφγκανγ Σάντεβαλντ οι τεμνόμενες αντιθέσεις αυτές δείχνουν τις βασικές μορφές μιας πολιτισμένης και ουσιαστικά ομαλής ζωής. Ίσως μάλιστα ήθελε να δείξει τις αντιθέσεις της απλής καθημερινής ζωής με τη βία και τη σκληρότητα του Τρωικού Πολέμου.
Εξωτερική εικόνα: “Shield of Achilles” / «Ασπίδα του Αχιλλέα» έργο του 1823, από τον Βρετανό γλύπτη και σχεδιαστή John Flaxman / Ιωάννη Φλάξμαν
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου