Κυριακή 29 Ιουλίου 2012

ΔΕΛΦΙΚΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ


«”Εν δέ τω προνάω τά εν Δελφοΐς γεγραμμένα, εστίν ωφελήματα ανθρώποις». 
Παυσανίας «Φωκικά»
Οι αρχαίοι Έλληνες ιερείς δεν έδιναν συμβουλές ούτε άκουγαν τις
εξομολογήσεις των πιστών, αλλά ασχολούνταν μόνο με την τέλεση των θυσιών
και των άλλων ιεροτελεστιών. Η ηθική εκπαίδευση και καθοδήγηση των
πολιτών ξεκινούσε μεν από τους παιδαγωγούς και παιδοτρίβες της νεαρής
ηλικίας, αλλά συνεχιζόταν αργότερα στα μαντεία, τα οποία, εκτός από τις
χρησμοδοτήσεις τους για τα μελλούμενα και τις θελήσεις των θεών, έδιναν και
ένα πλήθος ηθικών παραγγελμάτων και προτροπών συμβουλευτικού
χαρακτήρα για τα προβλήματα της καθημερινής ζωής. Περίoπτη θέση, βέβαια, 
κατείχε σε όλα αυτά το διάσημο σε όλο τον κόσμο Μαντείο των Δελφών, του
οποίου τα ομώνυμα ηθικά παραγγέλματα είχαν καταγραφεί στους τοίχους του
προνάου του Ναού του Απόλλωνος, στο υπέρθυρο ή σε ακόμα σε διάφορες
στήλες που είχαν τοποθετηθεί περιμετρικά στις πλευρές του ναού. Στο αέτωμα
του ναού δέσποζαν τα τρία σπουδαιότερα Δελφικά Παραγγέλματα, τα οποία
εύκολα μπορούσε να διακρίνει ο πλησιάζων επισκέπτης:
    * Κάτω αριστερά το ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ (να γνωρίσεις τον εαυτό σου).
    * Κάτω δεξιά το ΜΗΔΕΝ ΑΓΑΝ (να κάνεις τα πάντα με μέτρο, 
αποφεύγοντας την υπερβολή).
    * Ανάμεσά τους, στη κορυφή, το περίφημο «ΕΝ ΔΕΛΦΟΙΣ Ε» (ή ΕΙ), για το
οποίο ο ιερέας των Δελφών Πλούταρχος έγραψε ολόκληρη πραγματεία («Περί
του εν Δελφοΐς Ε»), προσπαθώντας να ερμηνεύσει την απωλεσθείσα σημασία
του.
Στο βιβλίο του αυτό προτείνει διάφορες πιθανές ερμηνείες, μέσα από τις
απόψεις των ομιλητών στους διαλόγους του. Μερικοί απ’ αυτούς το συνδέουν
ερμηνευτικά ή αριθμολογικά με τον ίδιο το θεό Απόλλωνα ή ευρύτερα με τον
Πυθαγόρειο Αριθμό, την πρώτη και απόλυτη αιτία των πάντων. Μια άλλη
άποψη είναι ότι το ΕΙ έχει την έννοια του «εάν» ή ευχολογικά – παρακλητικάτου «είθε». Ένας άλλος ομιλητής υποστηρίζει, με τη ίδια έννοια του «εάν», ότι
το «ΕΙ» προτείνεται από το θεό Απόλλωνα στους φιλοσοφούντες, διότι
«κανένα πράγμα δεν υπάρχει χωρίς αιτία και κανένας συλλογισμός χωρίς μία
λογική υπόθεση». Μια τελευταία άποψη, του Αμμωνίου, υποστηρίζει ότι το
Δελφικό «Ε» δε δηλώνει κανένα αριθμό, καμιά τάξη, σύνδεσμο ή ελλείπον
μόριο μιας λέξης, αλλά είναι μια προσαγόρευση και προσφώνηση του θεού
προς τον πλησιάζοντα επισκέπτη. Ο θεός χαιρετά τον επισκέπτη
αποτεινόμενος προς αυτόν με το «Γνώθι σαυτόν» και ο επισκέπτης απαντά με
το «ΕΙ» (Είσαι, Υπάρχεις), αναγνωρίζοντας την ύπαρξή του και «Είσαι Ένας» 
(ΕΙ ΕΝ), διότι είναι ο Α-ΠΟΛΛΙΝ, αυτός δηλαδή που δεν είναι για τους
πολλούς.
Κατά την άποψή μας όλες αυτές οι ερμηνείες είναι ελλειμματικές και το «Ε» ή
«ΕΙ» θα πρέπει να αποτελεί και αυτό ένα ηθικό Παράγγελμα, όπως και τα δυο
άλλα εκατέρωθέν του, ή τουλάχιστον να τα συνοψίζει και ολοκληρώνει σε μια
αρμονική ισορροπούσα τριάδα. Με την απλή, άμεση ερμηνεία του σαν «Είσαι» 
ή «Υπάρχεις» θα μπορούσε να σημαίνει ότι ΕΙΣΑΙ ή ΥΠΑΡΧΕΙΣ μόνον όταν
έχεις γνωρίσει πλήρως τον εαυτό σου και δρας ακολουθώντας τη «Μέση Οδό» 
του μέτρου και της αρμονίας. Μια άλλη «αριθμητική» ερμηνεία του «Ε» θα
μπορούσε να προέρχεται από την ίδια τη μορφή του, η οποία αποτελείται από
τρία οριζόντια (όμοια) ευθύγραμμα τμήματα κι ένα τέταρτο κάθετο που τα
ενοποιεί, δημιουργώντας έτσι μαζί την ιερή Πυθαγόρεια Τετρακτίνα, η οποία
αποτελεί επίσης με αυτό τον τρόπο τη σύνθεση και ολοκλήρωση του «Γνώθι
σαυτόν» και του «Μηδέν ‘άγαν», έκαστο παράγγελμα των οποίων υποκρύπτει
επίσης μέσα του τη μεσότητα ή ισορροπία μιας δυάδας άκρων: Της άγνοιας και
δοκησισοφίας από τη μια μεριά και της έλλειψης και υπερβολής από την άλλη.
Τα Δελφικά Παραγγέλματα, που θεωρούνταν αρχικά σαν προτροπές και
«λόγοι» του ίδιου του θεού Απόλλωνα, αποδόθηκαν αργότερα στους
περίφημους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας (Θαλή το Μιλήσιο, Πιττακό το
Μυτιληναίο, Βίαντα τον Πρηνέα, Σόλωνα τον Αθηναίο, Κλεόβουλο το Ρόδιο, 
Περίανδρο τον Κορίνθιο και Χίλωνα το Λακεδαιμόνιο). Το Μαντείο των
Δελφών έπαιξε γενικά έναν περισπούδαστο ρόλο στην ηθική εκπαίδευση του
ελληνικού γένους με βάση τα πρότυπα του Λόγου (Σοφίας ή Αυτογνωσίας), του
Μέτρου και του Ρυθμού, με άλλα λόγια του Κάλλους της Απολλώνειας
διδασκαλίας, η οποία συνοψίζεται στα τρία προαναφερθέντα μέγιστααποφθέγματα-παραγγέλματα του ΕΝ ΔΕΛΦΟΙΣ ΕΙ, του ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ και
του ΜΗΔΕΝ ΑΓΑΝ.
Γενικότερα, τα Δελφικά παραγγέλματα είναι λιτές αποφθεγματικές εκφράσεις, 
δύο έως πέντε λέξεων, μεστές σοφίας, με συμβουλευτικό και προτρεπτικό
χαρακτήρα που επιτάσσουν την αρετή και δημιουργούν από μόνα τους, 
συνολικά, μια πλήρη ηθική διδασκαλία.    Συνεχ.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου