ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΛΑΓΔΑΡΗΣ

Σκέψεις για τη νέα διοικητική διάρθρωση του κράτους

Αποτελεί κοινή παραδοχή ότι το σημερινό μοντέλο διοικητικής διαίρεσης της χώρας δεν ανταποκρίνεται πια στις ανάγκες των καιρών και στις απαιτήσεις των πολιτών για ένα σύγχρονο κράτος και ότι έχει κλείσει προ πολλού τον κύκλο της πολιτικής του διαδρομής. Παράγωγα αυτού του αναχρονιστικού συστήματος, όπως διαπιστώνεται καθημερινά, είναι η χαμηλή ποιότητα υπηρεσιών και η ελλιπής εξυπηρέτηση του πολίτη, η δαιδαλώδης γραφειοκρατία και ταλαιπωρία του κοινού, ο συγκεντρωτισμός και η μετάθεση των λύσεων στις κεντρικές υπηρεσίες της πρωτεύουσας ακόμη και για δευτερεύουσας σημασίας θέματα. Ωστόσο, η σοβαρότερη συνέπεια αυτού του διοικητικού μοντέλου υπήρξε στο θέμα της ανάπτυξης της χώρας, καθώς μαράζωσε και ερημώθηκε κυριολεκτικά η περιφέρεια και αναδύθηκε παράλληλα ένα υπερδιογκωμένο υδροκέφαλο κέντρο, που έχει εγκλωβίσει το ήμισυ του πληθυσμού και τα δύο τρίτα των δραστηριοτήτων της χώρας.

Σε αυτό το ασφυκτικό λοιπόν πλαίσιο μοναδικό αντίδοτο και αντίβαρο μπορεί να είναι η αποσυγκέντρωση του αθηνοκεντρικού αδηφάγου κράτους με την εκχώρηση σημαντικών αρμοδιοτήτων και πόρων στις τοπικές κοινωνίες και την ενίσχυση των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Οι δύο αυτές προϋποθέσεις μπορούν να οδηγήσουν τις τοπικές κοινωνίες στην απεξάρτησή τους και στην δυνατότητα καθολικής διαχείρισης των τοπικών προβλημάτων. Έτσι κάθε δημοτική ή περιφερειακή αρχή, θα μπορέσει να κινηθεί σε τρεις βασικούς άξονες πολιτικής δράσης:

α. Στη φροντίδα για την ποιότητα της ζωής των πολιτών της διαχειριζόμενη με επάρκεια τα προβλήματα της καθημερινότητας

β. Στο σχεδιασμό της αναπτυξιακής πορείας της περιοχής με βάση τα συγκριτικά πλεονεκτήματά της

γ. Στη χρηστή διοίκηση και διαχείριση του δημόσιου χρήματος με διαφανείς και ανοιχτές διαδικασίες και επιλογές

Τα συσσωρευμένα προβλήματα, η διαφθορά και η συναλλαγή, η δυσλειτουργία και η αναποτελεσματικότητα του υπάρχοντος συστήματος έχουν ωριμάσει στη συνείδηση των πολιτών την ανάγκη για μια βαθιά τομή στη διοικητική δομή του κράτους. Είναι πια λαϊκή απαίτηση η ανάγκη για μεταρρυθμιστικές πρωτοβουλίες, που θα εκσυγχρονίσουν το κράτος και θα το θέσουν σε μια πραγματική τροχιά ανάπτυξης.

Το μοντέλο που προτείνεται από τη σημερινή κυβέρνηση είναι το μοντέλο του επιτελικού κέντρου και της εκτελεστικής περιφέρειας. Σύμφωνα με το σχήμα αυτό, η κεντρική εξουσία θα διατηρήσει τα καίρια ζητήματα και τις επιτελικές υπηρεσίες της εξωτερικής πολιτικής, της άμυνας, της δημόσιας ασφάλειας, της δικαιοσύνης και του νομοθετικού έργου. Στην εκτελεστική περιφέρεια εκχωρούνται όλες οι υπόλοιπες αρμοδιότητες αλλά και οι ευθύνες της δημόσιας διοίκησης στην παιδεία, στην υγεία, στην πρόνοια, στην απασχόληση, την προστασία του περιβάλλοντος, τις υποδομές…

Βασική προϋπόθεση για μια τέτοια περιφερειακή λειτουργία είναι η κατοχύρωση του αυτοδιοίκητου των ΟΤΑ, ώστε οι αιρετοί τοπικοί άρχοντες να διαθέτουν δικό τους προϋπολογισμό μέσα από την απευθείας είσπραξη της φορολογίας των πολιτών. Αυτό, όπως γίνεται αντιληπτό, σημαίνει μια εκ βάθρων αλλαγή του φορολογικού μας συστήματος και φιλοσοφίας στην ανάπτυξη του κράτους. Τέτοια βήματα βέβαια απαιτούν πολιτική τόλμη και ετοιμότητα απέναντι στο κατεστημένο που θέλοντας να διατηρήσει τα κεκτημένα του θα αντιδράσει με κάθε μέσο για τη ματαίωση του εγχειρήματος. Ωστόσο η υλοποίηση της αποκέντρωσης και ισόρροπης ανάπτυξης αποτελεί μονόδρομο. Μόνο μέσα από ένα από ένα σύγχρονα δομημένο και αποκεντρωμένο κράτος, θα αποδυναμωθούν οι πελατειακές σχέσεις και οι ποικίλες εξαρτήσεις και ο πολίτης θα εξυπηρετείται άμεσα και φυσικά, χωρίς μεσάζοντες και τεχνικές συναλλαγής.

Είναι φανερό πως με τη νέα διοικητική δομή και ανασυγκρότηση οι ευθύνες στις περιφερειακές κυβερνήσεις είναι μεγάλες. Γι’ αυτό πρέπει να είναι οργανωτικά βιώσιμες, με ισχυρούς μηχανισμούς ελέγχου, για να μην αναπαράγουν τα παρακμιακά φαινόμενα του κέντρου από τα οποία πασχίζουμε να απαλλαγούμε. Η διαφθορά και η σπατάλη στους ΟΤΑ αποτελεί για την κεντρική εξουσία τη δικαιολογία και το άλλοθι, που αναζητά για την μη εκχώρηση αρμοδιοτήτων και πόρων. Απαιτούνται επομένως αξιόπιστες διαδικασίες διαφάνειας και εποπτείας, για την διασφάλιση της χρηστής διοίκησης και της δημοσιονομικής πειθαρχίας. Αλλά και αυστηρές κυρώσεις σε περιπτώσεις δημιουργίας ελλειμμάτων ή μη ισοσκελισμένων ετήσιων ισολογισμών. Το παραθυράκι της δημιουργίας χρεών ανεξέλεγκτα ή της λήψης δανείων «ελαφρά τη καρδία» πρέπει να ασφαλίσει.

Είναι αυτονόητο ότι η διαχείριση αυτής της εξουσίας προϋποθέτει πρόσωπα ηθικά και ικανά. Ο πολίτης είναι έτοιμος να συμπαραταχθεί στο νέο αυτό εγχείρημα που αλλάζει τη φιλοσοφία στην εξουσία και το διοικητικό μοντέλο άρδην, γιατί πρόκειται για το πρόπλασμα ενός σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους. Ένα τέτοιο κράτος σύγχρονο, ευέλικτο και εξυπηρετικό που σέβεται την αξιοπρέπεια των πολιτών και που μπορεί να εγγυηθεί την κοινωνική σύγκλιση με τα σύγχρονα ευρωπαϊκά κράτη αξίζει στον πολύπαθο λαό μας και οραματίζονται ιδίως οι κάτοικοι της περιφέρειας.

Βαγγέλης Λαγδάρης